قوانین تابعیت و گذرنامه

[ForeverBlue]

در این تاپیک در خصوص تابعیت و قوانین کلی و بین المللی حاکم بر آن سخن گفته خواهد شد.

[ForeverBlue]

در این پست قوانین مربوطه درج میشوند. 

نکته مهم ==> اگر حوصله خواندن مباحث تئوری را ندارید، یکراست بروید به سراغ مثالهایی که در پست شماره 4 آورده خواهد شد  (احتمالا پس از خواندن آن مثالها علاقمند میشوید که برگردید و مباحث تئوری را دقیق بخوانید!)

تابعیت

تابعیت در واقع رابطه ی یک فرد با یک حکومت می باشد و به اصطلاح حقوقی به معنای عضویت یک فرد در جمعیت تشکیل دهنده ی یک دولت گفته می شود و یا به عبارتی دیگر تابعیت نشان دهنده رابطه ی سیاسی، حقوقی و معنوی یک شخص با کشوری معین است.

انواع تابعیت
1. تابعیت ذاتی
2. تابعیت اکتسابی


تابعیت ذاتی
   تابعیت ذاتی به تابعیتی گفته می شود که فرد به محض به دنیا آمدن به صورت اتوماتیک آن را کسب میکند. در کشورهای مختلف دنیا تابعیت ذاتی و یا اصلی از دو طریق به شهروندان اعطا میشود.

تابعیت ذاتی عموماً مبتنی بر دو سیستم است: سیستم خون و سیستم خاک. 

سیستم خون (Jus sanguinis)
فردی که والدین او تابعیت کشور A را دارند، او نیز تابعیت کشور A را خواهد گرفت.
تقریباً تمام کشورهای دنیا تابعیت خونی را به رسمیت می شناسند، هر چند اخیراً در بعضی از کشورهای مهاجر پذیر، محدودیت هایی را قائل شده اند.

سیستم خاک (Jus soli)
فقط کسی که درون خاک کشور A متولد شده باشد، تابعیت کشور A را خواهد گرفت
در ایران ==> تابعیت به طور عمده بر سیستم خون متکی است==> کسی که از پدر ایرانی (در داخل ایران یا بیرون از ایران) متولد شود ایرانی است اگرچه مادرش غیرایرانی باشد.
در آمریکا و کانادا ==> تابعیت به طور عمده بر سیستم خاک مبتنی است. ( سیستم خون شرایط و قوانین خاص خود را دارد)

نکته: طبق قوانین جدید تابعیت کانادا(در زمان نگارش این پست)، در صورتیکه فردی خارج از کانادا متولد شده باشد و هیچکدام از والدین کانادایی اش، متولد کانادا نباشند، تابعیت کانادایی را به صورت اتوماتیک کسب نمی کند مگر آنکه حداقل یکی از والدینش قبل از کسب تابعیت کانادایی، مهاجر کانادا بوده باشد. پس بدین ترتیب مهاجرین که تبعیت کانادایی اخذ نموده اند، لازم نیست نگران تابعیت فرزندشان در صورت به دنیا آمدن وی در خارج از خاک کانادا باشند.

نکته مهم:
اگرچه یک کشور فقط بر اساس یکی از این دو سیستم، حق تابعیت اعطا میکند اما در برخی شرایط، امکان ارائه تابعیت بر اساس سیستم دیگر نیر امکان پذیر است. مثلا تابعیت کشور سوئد بر اساس قانون خون است اما در صورتی تابعیت خاکی اعطا می شود که کودکی هیچ تابعیت دیگری نداشته باشد و از پدر و مادری بی هویت به دنیا آمده باشد.

در تصویر زیر، کشورهایی که با رنگ آبی پررنگ مشخص شده اند، بر اساس سیستم خاک تابعیت اعطا میکنند. آبی کمرنگ نشانه امکان اعطای تابعیت خاک در شرایط خاص است. 

 

[ForeverBlue]

تابعیت اکتسابی

به تابعیتی گفته می شود که فرد در هنگام تولد آنرا کسب نکرده و بعداً به خاطر پدید آمدن شرایطی آن را اخذ نموده است که خود به چند دسته تقسیم می شود:

1. تابعیت تحصیلی
 به تابعیتی گفته می شود که در نتیجه ی اراده و درخواست فرد متقاضی صادر می شود. مثلا یک ایرانی در آلمان درخواست تابعیت آلمان میکند و در نهایت به او اعطا میشود.
2. تابعیت تبعی
  به تابعیتی گفته می شود که شخص نه به اراده خود بلکه به اراده و خواست فرد دیگری دارا می شود. مانند فرزند خوانده ای که بنابر درخواست والدین جدیدش تابعیت پدرخوانده و یا مادرخوانده ی خود را کسب می کند.
3. تابعیت تحققی
به تابعیتی گفته می شود که شخص در نتیجه ازدواج کسب می کند. 
4. تابعیت اجباری
به تابعیتی گفته می شود که فرد بر اثر اشغال و فتح کشورش توسط کشوری دیگری و یا تقسیم شدن کشوری به کشورهای کوچکتر دیگر به اجبار کسب می کند. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و دگر کشورهای بلوک شرق از قبیل  چکسلواکی و یا یوگوسلاوی سابق را می توان از این نوع تابعیت نام برد.
5. تابعیت افتخاری
به تابعیتی گفته می شود که دولت ها به صورت استثنائی به بعضی از اشخاص بسیار مهم به پاس تقدیر از خدماتی که ارائه داده اند و یا فعالیتی که داشته اند اهدا می کند. 
6. تابعیت تجاری
  به تابعیتی گفته می شود که بعضی از دولت ها به منظور جلب سرمایه برای توسعه اقتصادی کشورشان در مقابل پرداخت مبلغ قابل توجه ای تابعیت آن کشور را اهدا می کنند.
7. تابعیت مذهبی
   به تابعیتی گفته میشود که فرد به دلیل تعلق داشتن به مذهبی خاصی، بلافاصله پس از ورودش به کشوری، تابعیت آن کشور را کسب می کند که می توان از آن کسب تابعیت اسرائیلی پس از پا گذاشتن هر مهاجر یهودی به خاک اسرائیل نام برد.

[ForeverBlue]

مثال ها
حالا اگر از مباحث تئوری بالا گذر کنیم، با در نظر گرفتن مثالهای زیر، موضوع بهتر برای شما مشخص میشود:

مثال 1:
یک مرد ایرانی مقیم در نروژ با یک خانم نروژی ازدواج میکند و صاحب فرزند میشود. 
این فرزند از نظر ایران ==> ایرانی است ==> برای ورود به ایران نمیتواند از پاسپورت نروژی اش استفاده کند و ویزای ایران بگیرد و ... ==> باید شناسنامه ایرانی و سپس پاسپورت ایرانی بگیرد ==> میتواند به ایران سفر کند.

نکته 1: این فرزند در صورتی که پسر باشد و 18 سال تمام داشته باشد، مباحث خدمت سربازی در خصوصش مطرح خواهد بود.
نکته 2: این فرد میتواند در شرایط خاص بعنوان همراه وارد کشور شود(بدون گذرنامه ایرانی)

مثال 2:
یک ایرانی در فرانسه حضور دارد و موفق به دریافت citizenship (حق شهروندی) فرانسه شده است و علاوه بر پاسپورت ایرانی اش، دارای پاسپورت فرانسوی نیز هست.
این فرد برای ورود به ایران باید با پاسپورت ایرانی اش وارد شود و نمیتواند از پاسپورت فرانسوی اش استفاده کند و ویزای ایران بگیرد و ...

مثال 3:
یک خانم باردار ایرانی که همسرش نیز ایرانی است به کانادا سفر میکنند ==> فرزند ایشان در کانادا بدنیا می آید ==> از نظر قوانین کانادا این نوزاد کانادایی است و میتواند پاسپورت کانادایی بگیرد. البته  از نظر قوانین ایران، این نوزاد ایرانی است و برای ورود باید شناسنامه و گذرنامه داشته باشد.

مثال 4:
یک مرد افغانی که همسرش ایرانی است در ایران صاحب فرزند میشوند ==> این نوزاد از نظر ایران، ایرانی محسوب نمیشود و نمیتوان برایش شناسنامه ایرانی گرفت.

نکته بسیار مهم:
یک خانم غیرایرانی در صورت ازدواج با یک مرد ایرانی، به صورت خودکار ایرانی محسوب میشود ( البته از نظر قوانین ایران)
دولت ایران موظف است در صورت درخواست این خانم، به ایشان شناسنامه و پاسپورت ایرانی بدهد.

این خانم در  صورتی که به ایران نقل مکان کند، مشمول همان قانون معروف خواهد شد که خروج ایشان از کشور منوط به اجازه کتبی شوهر است (نکته: در صورتی که در گذرنامه ایشان محل اقامت کشوری غیر از ایران باشد یا با گذرنامه غیر ایرانی اش  بعنوان همراه وارد شده باشد، شرایط متفاوت خواهد بود)

مثال 5:
یک خانم فرانسوی با یک آقای ایرانی در فرانسه ازدواج میکنند. این خانم میتوانند از ایران درخواست کنند که شناسنامه و پاسپورت ایرانی به ایشان داده شود اما لزومی به انجام این کار نیست و میتوانند با همان پاسپورت فرانسوی به ایران سفر کنند.


نتبجه مهم:
تا زمانی که ترک تابعیت نکرده اید، ایرانی محسوب میشوید و برای تردد به ایران باید پاسپورت ایرانی داشته باشید.

گاهی میپرسند، مثلا ما در آلمان ساکن هستیم و پاسپورت آلمانی هم گرفته ایم و مثلا پاسپورت ایرانی مان گم شده یا ... آیا میتوانیم با پاسپورت آلمانی، ویزای ایران بگیریم و وارد ایران شویم؟؟ ==> پاسخ: خیر! شما تا زمانی که ایرانی هستید  باید برای ورود به کشور ایران، پاسپورت ایرانی بگیرید.

در مورد ترک تابعیت ایران، به پست شماره 7 مراجعه نمایید.

نکته: در صورتی که نیاز به اطلاعات دقیق در خصوص تابعیت ایرانی دارید، باید  ماده 976 قانون مدنی را ببینید.

[ForeverBlue]

ماده 976 تاریخ مدنی در لحظه نگارش این پست به شرح ذیل است (منبع)


ماده 976 قانون مدني اشخاصي را تابعه ايران مي داند كه داراي يكي از شرايط ذيل باشند:

1- كليه ساكنين ايران به استثناي اشخاصي كه تبعيت خارجي آنها مسلم باشد.

2- كساني كه پدر آنها ايراني است اعم از اينكه در ايران يا در خارجه متولد شده باشند.

3- كساني كه در ايران متولد شده و پدر و مادرآنان غيرمعلوم باشند.

4- كساني كه در ايران از پدر ومادرخارجي كه يكي از آنها درايران متولدشده بوجودآمده اند .

5- كساني كه در ايران از پدري تبعه خارجه است بوجودآمده و بلافاصله پس از رسيدن به سن 18 سال تمام لااقل يك سال ديگردرايران اقامت كرده باشنددرغيراينصورت قبول شدن آنهابه تابعيت ايران بر

طبق مقررات قانون تحصيل تابعيت ايران انجام مي گردد .

6- هر زن تبعه خارجي كه با مرد ايراني ازدواج نمايد.

7- هر تبعه خارجي كه تابعيت ايران را تحصيل كرده باشد.

تبصره(اطفال متولد از نمايندگان سياسي و كنسولي خارجه مشمول بند 4و5 نخواهندبود)

ماده 977 قانون مدني در خصوص مشمولين بند4 ماده 976 قانون مدني مي باشد.
1- هرگاه اشخاص ذكرشده در بند4ماده976 قانون مدني پس از رسيدن به سن 18 سال تمام بخواهند تابعيت پدر خودراقبول كنند بايد ظرف مدت يكسال درخواست كتبي به ضميمه تصديق دولت پدرشان

داير به اين كه آنها را تبعه خود خواهد شناخت به امورخارجه تسليم نمايند.

2- هرگاه اشخاص ذكرشده در بند5ماده976 قانون مدني پس از رسيدن به سن 18 سال تمام بخواهند تابعيت پدر خودباقي بمانند بايد ظرف مدت يكسال درخواست كتبي به ضميمه تصديق دولت پدرشان

داير به اين كه آنها را تبعه خود خواهد شناخت به امورخارجه تسليم نمايند.

ماده 978 قانون مدني نسبت به اطفالي كه در ايران از اتباع كشورهاي متولد شده اند كه در كشور آنها اطفال متولد شده از اتباع ايراني را طبق مقررات خود تبعه آن كشور مي دانند و رجوع آنها را به 

تابعيت ايران منوط به اجازه مي كنندمقابله به مثل خواهدنمود.

ماده 979 قانون مدني اشخاصي كه داراي شرايط ذيل باشند مي توانند تابعيت ابران را تحصيل نمايند.

1- به سن 18سال تمام رسيده باشند .

[ForeverBlue]

تابعیت دوگانه - تابعیت مضاعف

تابعیت مضاعف یا چندگانه وضعیت شخصی است که همزمان تابعیت دو یا چند کشور را دارد.

یعنی برخی کشورها به شما اجازه میدهند که به تابعیت آن کشور درآیید در حالی که همزمان تابعیت کشور قبلی خود را نیز حفظ کنید.

در تصویر زیر،کشورهای سبز آنهایی هستند که تابعیت دوگانه را قبول دارند.

 
مثال 1-  کشورهایی که تابعیت دوگانه را قبول دارند(کشورهای سبز در تصویر بالا):
چنانچه یک ایرانی در کشور فنلاند بخواهد به تابعیت فنلاند درآید ==> کشور فنلاند به او اجازه میدهد که همچنان تابعیت ایرانی خود را حفظ کند و پاسپورت ایرانی اش را نگه دارد


مثال 2- کشورهایی که تابعیت دوگانه را نمیپذیرند(کشورهای قرمز در تصویر بالا):
چنانچه یک ایرانی در کشور دانمارک بخواهد به تابعیت دانمارک درآید ==> از نظر حکومت دانمارک او باید ابتدا تابعیت ایرانی اش را ترک کند ==> سپس تابعیت دانمارکی بگیرد (در صورت ترک تابعیت این فرد دیگر ایرانی محسوب نمیشود و برای سفر به ایران باید ویزای ایران بگیرد)


یک نکته عجیب! در مورد تابعیت دوگانه در ایران!

یکی از مشکلاتی که قوانین ایران دارد و حقوقدانها مدتهاست بر سر آن اختلاف دارند (به دلیل تناقض های قوانین این است)

طبق قوانین ایران هیچ کس درون ایران نباید تابعیت دوگانه داشته باشد
اصل  41 قانون اساسی اینطور میگوید:
تابعیت‏ کشور ایران‏ حق‏ مسلم‏ هر فرد ایرانی‏ و دولت‏ نمی‏ تواند از هیچ‏ ایرانی‏ سلب‏ تابعیت‏ کند، مگر به‏ درخواست‏ خود او یا در صورتی‏ که‏ به‏ تابعیت‏ کشور دیگری‏ درآید.


برخی با استناد به این اصل، استدلال میکنند که اگر یک ایرانی، مثلا به تابعیت کشور فنلاند درآمد ==> از آن لحظه دیگر شهروند ایران محسوب نمیشود و سفارت ایران حق ندارد به این فرد گذرنامه بدهد یا گذرنامه اش را تمدید کند و ...

اما در عمل اینگونه نیست!!!!
هنوز هم در ایران گاهی بحث میشود که ایرانیانی که در ایران هستند و تابعیت مضاعف دارند باید بروند و تابعیت خارجی را لغو کنند (اوج این مباحث در زمانی مطرح شد که جناب مدیرعامل محترم بانک ملی (خاوری)  در یک حرکت محیر العقول به کانادا تشریف بردند)

در حالی که ماده 988 قانون مدنی ایران اینگونه گفته شده است:

اتباع ایران نمی توانند تبعیت خود را ترک کنند مگر به شرایط ذیل :

1- به سن 25 سال تمام رسیده باشند .
2- هیات وزراء خروج از تابعیت آنان را اجازه دهد.
3- قبلا تعهد نمایندکه در ظرف یک سال از تاریخ ترک تابعیت حقوق خود را بر اموال غیرمنقول که در ایران دارا می باشند و یا ممکن است بالوراثه دارا شوند ولو قوانین ایران اجازه تملک آن را به اتباع خارجه بدهد و بنحوی از انحاء به اتباع ایرانی منتقل کنند زوجه و اطفال کسی که بر طبق این ماده ترک تابعیت می نمایند اعم از اینکه اطفال مزبور صغیر یا کبیر باشند از تبعیت ایرانی خارج نمی گردند مگر اینکه اجازه هیات وزراء شامل آنها هم باشد.
4- خدمت تحت السلاح خود را انجام داده باشند .

خلاصه اینکه این موضوع هنوز جای بحث دارد و تکلیف معلوم نیست. اگر کسی اطلاعات دقیق دارد لطفا به ما هم بگوید! 

[ForeverBlue]

ترک تابعیت 


ترک تابعیت به معنی خروج از شهروندی کشور مورد نظر است. مثلا یک ایرانی در فنلاند زندگی میکند و تابعیت فنلاند را کسب کرده و هم اکنون هم پاسپورت فنلاندی دارد و هم پاسپورت ایرانی

تصور کنید این فرد دیگر نمیخواهد ایرانی محسوب شود ==> باید ترک تابعیت ایران کند.
پس از ترک تابعیت، این فرد از نظر ایران یک شخص خارجی محسوب خواهد شد ==> این فرد برای سفر به ایران بایستی از سفارت ایران در فنلاند  ویزای ورود به ایران بگیرد و برای مدت محدودی میتواند به ایران سفر کند. 

برخی کشورها (مانند دانمارک یا نروژ یا ...) برای این که فردی به تابعیت کشورشان در بیاید، آن فرد را موظف میکنند که تابعیت کشور قبلی اش را لغو کند. مثلا یک فرانسوی اگر بخواهد شهروند دانمارک شود==> باید تابعیت فرانسوی اش را ترک کند و تابعیت دانمارک بگیرد ==> این فرد دیگر فرانسوی محسوب نمیشود و در فرانسه مانند یک خارجی با او رفتار خواهد شد.

ترک تابعیت ایرانی

ماده 988 قانون مدنی ایران(در لحظه نگارش این پست):

اتباع ایران نمی توانند تبعیت خود را ترک کنند مگر به شرایط ذیل :

1- به سن 25 سال تمام رسیده باشند .

2- هیات وزراء خروج از تابعیت آنان را اجازه دهد.

3- قبلا تعهد نمایندکه در ظرف یک سال از تاریخ ترک تابعیت حقوق خود را بر اموال غیرمنقول که در ایران دارا می باشند و یا ممکن است بالوراثه دارا شوند ولو قوانین ایران اجازه تملک آن را به اتباع خارجه بدهد و بنحوی از انحاء به اتباع ایرانی منتقل کنند زوجه و اطفال کسی که بر طبق این ماده ترک تابعیت می نمایند اعم از اینکه اطفال مزبور صغیر یا کبیر باشند از تبعیت ایرانی خارج نمی گردند مگر اینکه اجازه هیات وزراء شامل آنها هم باشد.

4- خدمت تحت السلاح خود را انجام داده باشند .

تبصره الف: کسانی که بر طبق این ماده مبادرت به تقاضای ترک تابعیت ایران و قبول تابعیت خارجی 
می نمایند علاوه بر اجرای مقرراتی که ضمن بند (3) از این ماده درباره آنان مقرر است باید ظرف مدت سه ماه از تاریخ صدور سند ترک تابعیت از ایران خارج شوند چنانچه ظرف مدت مزبور خارج نشوند مقامات صالحه امر به اخراج آنها و فروش اموالشان صادر خواهند نمود و تمدید مهلت مقرره فوق حداکثر تا یکسال موکول به موافقت وزارت امور خارجه می باشد .

تبصره ب : هیات وزیران می تواند ضمن تصویب ترک تابعیت زن ایرانی بی شوهر ترک تابعیت فرزندان او را نیز که فاقد پدر و جد پدری هستند و کمتر از 18 سال تمام دارند و یا به جهات دیگری محجورند اجازه دهد فرزندان زن مـــذکور نیز که به سن 25 سال تمام نرسیده باشند می توانند به تابعیت از درخواست مادر ، تقاضای ترک تابعیت نمایند .

نکته غم انگیز!!!: شما نمیتوانید بدون انجام خدمت سربازی، تابعیت خود را ترک کنید ==> مثلا فردی در آلمان پاسپورت آلمانی دارد و خدمت سربازی هم نگذرانده است==> این فرد نمیتواند تابعیت ایرانی خودش را ترک کند (مگر این که به هر دلیلی ابتدا کارت معافیت یا .... بگیرد و سپس اقدام برای ترک تابعیت کند)

[ForeverBlue]

همراه در گذرنامه

طبق قوانین ایران، به دو شکل زیر میتوان شخص یا اشخاصی را به عنوان همراه دارنده گذرنامه معرفی کرد:

1- همراه نمودن همسر توسط شوهرش (همراه بودن در گذرنامه شوهر درج میشود)
2- همراه نمودن فرزند زیر 15 سال توسط پدرش (همراه بودن در گذرنامه پدر یا مادر درج میشود)

برای ثبت همراه، بایستی گذرنامه تعویض گردد.



 

[roshanak25]

سلام دوستان. یک سوال برام پیش اومد.
برای یک ایرانی فرقی نداره مثلا تابعیت نروژ بگیره یا فنلاند و در هرصورت باید ترک تابعیت بکنه؟ منظور هرچند خود فنلاند دوتابعیتی رو قبول میکنه ولی طبق اصل 41 قانون اساسی باید ترک تابعیت کنه؟

اصل  41 قانون اساسی اینطور میگوید:
تابعیت‏ کشور ایران‏ حق‏ مسلم‏ هر فرد ایرانی‏ و دولت‏ نمی‏ تواند از هیچ‏ ایرانی‏ سلب‏ تابعیت‏ کند، مگر به‏ درخواست‏ خود او یا در صورتی‏ که‏ به‏ تابعیت‏ کشور دیگری‏ درآید.
 

[ForeverBlue]

سلام دوستان. یک سوال برام پیش اومد.
برای یک ایرانی فرقی نداره مثلا تابعیت نروژ بگیره یا فنلاند و در هرصورت باید ترک تابعیت بکنه؟ منظور هرچند خود فنلاند دوتابعیتی رو قبول میکنه ولی طبق اصل 41 قانون اساسی باید ترک تابعیت کنه؟

 

درود بر شما
در همان پست دو خط پایین تر توضیح داده ام. این موضوع از مواردی است که هنوز تکلیف آن معلوم نیست. 
خیر، نیازی نیست ترک تابعیت بکنه